۷ نکته و حقیقت جالب در مورد سیاره مریخ
سیاره مریخ چهارمین سیاره نزدیک به خورشید و دومین سیاره کوچک در منظومه شمسی است. نام انگلیسی مریخ یعنی مارس (Mars) از خدای جنگ رومیان باستان گرفته شده است.
به دلیل ظاهر سرخ رنگ این سیاره، اغلب به آن “سیاره سرخ” نیز گفته می‌شود. سیاره مریخ یک سیاره خاکی است و جو نازکی دارد که بیشتر آن را دی اکسید کربن تشکیل داده است. این سیاره به دلیل شباهت‌هایی که به زمین دارد همواره مورد توجه محققان و کاوشگران بوده تا بتوانند نشانه‌ای از حیات را روی آن کشف کرده و یا حتی شرایط زیست انسان بر روی آن را بسنجند. در ادامه این مطلب از مجله دلتا با ۷ حقیقت جالب در مورد مریخ آشنا خواهید شد.
۱- چرا مریخ سرخ رنگ است؟
همان‌طور که گفتیم در بسیاری از فرهنگ‌ها به مریخ “سیاره سرخ” گفته می‌شود و علت آن هم کاملاً مشخص است. اما چرا این سیاره به رنگ قرمز دیده می‌شود؟ در جواب باید گفت در سطح این سیاره حجم انبوهی از یک ماده شیمیایی به نام اکسید آهن (زنگ آهن) وجود دارد که تمام سخره‌ها و خاک آن را پوشانده و علت سرخ رنگ بودن مریخ هم همین موضوع است.
۲- مریخ بسیار سرد است و قطب‌های یخی دارد
اگر به واسطه قرمز رنگ بودن مریخ فکر می‌کردید که این سیاره حتماً دمای بالایی دارد، سخت در اشتباهید. واقعیت این است که مریخ بسیار سردتر از کره زمین ما است و با اینکه دما در خط استوای آن ممکن است به ۲۰ درجه سانتیگراد بالای صفر برسد، اما در قطب‌های شمال و جنوب آن دما تا ۱۴۰ درجه زیر صفر افت می‌کند که برای ساکنین کره زمین دمایی عجیب و غیرقابل تحمل است.
۳- بلندترین کوه منظومه شمسی
جالب است بدانید که بلندترین کوه منظومه شمسی در مریخ واقع شده است. این کوه آتشفشانی که المپوس (Olympus Mons) نام دارد، ۲۴ کیلومتر ارتفاع دارد و این یعنی ۳ برابر بلندتر از اورست است!
۴- جاذبه سیاره مریخ
نیروی جاذبه در مریخ بسیار ضعیف‌تر از جاذبه زمین است و از همین رو اگر روزی بتوانید پا بر روی این سیاره سرخ بگذارید (و البته زنده بمانید!) می‌توانید پرش‌هایی تا سه برابر چیزی که در اینجا تجربه می‌کنید، داشته باشید!
۵- تماشای دو ماه در شب!
اگر جزو کسانی هستید که شب‌ها از تماشا کردن ماه در آسمان لذت می‌برند، مریخ می‌تواند برایتان یک زیستگاه رویایی باشد. این سیاره دو قمر با نام‌های فوبوس (Phobos) و دیموس (Deimos) دارد که البته شکل ظاهری آن‌ها با ماه ما متفاوت است و به شکل کاملاً کروی نیستند.
۶- سفر به مریخ
هیچ انسانی تا به حال پا به سطح مریخ نگذاشته اما دانشمندان در تلاش برای شناخت بیشتر آن، تاکنون کاوشگرهای متعددی را به این سیاره سرخ ارسال کرده‌اند. اولین کاوشگر ارسال شده به مریخ Viking Landers نام داشت که در سال ۱۹۷۶ به سطح مریخ رسید. گفته می‌شود که در حال حاضر ۱۳ ربات فعال در سطح مریخ وجود دارد که مشغول جمع‌آوری و ارسال اطلاعات به زمین هستند.
۷- طول روز در مریخ
هر روز در مریخ ۲۴ ساعت و ۳۷ دقیقه به طول می‌انجامد که کمی بیشتر از طول شبانه‌روز زمین است. هر سال هم در این سیاره تقریباً دو برابر زمین یعنی ۶۸۷ روز است که این مسئله به علت مدار طولانی‌تر مریخ و سرعت کمتر آن در چرخش به دور خورشید است.
بیشتر بخوانید: برای مطالعه بیشتر مطلب «رعد و برق در جو مشتری» را بخوانید.
علت علاقه پشه به خون انسان
محققان به منظور آگاهی از علت علاقه پشه خون انسان متوجه شدند عصب‌های درون نیش این جاندار پس از تماس با ترکیبات به خصوصی در خون فعال شده و مکانیزم مکیدن را شروع می‌کنند.
محققان به منظور کشف دلیل علاقه پشه به خون نوع ماده (یعنی آن‌هایی که نیش می‌زنند) را با ترکیبات مختلف آزمایش کردند. محققان ترکیبات شیرین مثل نکتار و همچنین ترکیباتی حاوی برخی از اجزای تشکیل دهنده خون انسان را با پشه‌ها آزمایش کردند. محققان دریافتند پشه‌ها توانایی مزه کردن و نوشیدن نکتار را داشته ولی آن را مثل خون با اشتیاق نمی‌مکند. در این مطلب از مجله دلتا درباره این پژوهش بخوانید.
«Leslie Vosshall»، از محققان دانشگاه راکفلر (The Rockefeller University) و یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید: «پشه ماده پس از سوراخ کردن پوست خون را آنقدر با ولع می‌مکد که برخی اوقات مویرگ‌ها متلاشی می‌شوند. پشه‌ها این رفتار را به ویژه برای مکیدن خون بروز می‌دهند.»
محققان برای درک علاقه پشه به خون پس از آزمایش ترکیبات مختلف حاوی خون دریافتند که ترکیبات مختلف درون خون عصب‌های موجود در نیش پشه را فعال می‌کنند. برخی عصب‌ها توسط نمک و برخی دیگر توسط شکر فعال می‌شوند، اما نحوه فعال شدن آن‌ها حین تماس با خون واقعی کاملاً متفاوت است. به گفته محققان حتی استفاده از خون مصنوعی و ترکیب آن با گرما و دی اکسید کربن موجود در هوا که مکیده شدن خون از قربانی را به پشه نشان می‌دهد نیز این موجود را فریب نمی‌دهند.
اما با فراهم‌آوری ترکیبات کامل خون که شامل گلوکز (شکر)، نمک، بی‌کربنات سدیم و آدنوزین تری‌فسفات می‌شود، پشه‌ها با اشتهای زیاد شروع به مکیدن آن کردند. درون نیش پشه عصب‌های مختلفی برای هر کدام از ترکیبات خون وجود دارد که پس از فعال شدن همه آن‌ها با هم، پشه وجود خون واقعی را درک کرده و با ولع شروع به مکیدن می‌کند.
این تحقیق جالب توجه نشان می‌دهد که نیش پشه‌ها توانایی «مزه کردن» ترکیبات مختلف را داشته و به قول محققان در واقع «یک سرنگ است که می‌تواند خون را مزه کند.»
بیشتر بخوانید: برای مطالعه بیشتر مطلب «چرا مورچه های تنها خیلی زود می میرند؟» را بخوانید.
مواد غذایی مفید برای تغذیه بیماران کلیوی
کلیه یکی از اندام حیاتی بدن است که به دلایل مختلف ممکن است آسیب ببیند. در چنین مواردی باید علاوه بر آشنایی با این بیماری‌ها، تغذیه مناسب بیماران کلیوی را نیز شناخت و از آن‌ها پیروی کرد.
کلیهها اندام‌هایی شبیه به لوبیا هستند که در انتهای قفسه‌ی سینه قرار دارند. کلیهها با وجود کوچک بودن، بسیار قدرتمند هستند و عملکرد‌های بسیار مهمی در بدن انجام می‌دهند. این اندام‌های حیاتی ممکن است به دلایل مختلفی آسیب ببینند. در چنین مواردی فرد بیمار باید تغذیه بیماران کلیوی را دنبال کند. در ادامه این مطلب از مجله دلتا درباره تغذیه مناسب خواهید خواند.
بیماری کلیوی چه زمانی ایجاد می‌شود؟
کلیهها نقش مهمی در بدن ما دارند. این اندام‌ها مسئول تصفیه مواد زائد، آب اضافی و سایر ناخالصی‌ها از خون، همچنین ترشح هورمون‌هایی هستند که در تنظیم فشار خون، تعدیل مایعات بدن، تولید ادرار و انجام سایر وظایف بسیار ضروری بدن نقش دارند.
۱۰ درصد از جمعیت جهان را بیماران کلیوی تشکیل داده‌اند. بیماری کلیوی زمانی ایجاد می‌شود که کلیهها آسیب ببینند و نتوانند عملکرد خود را به درستی انجام دهند. دیابت و فشار خون بالا، رایج‌ترین عوامل خطر بیماری‌های کلیوی هستند. با این حال چاقی، استعمال دخانیات، ژنتیک، جنسیت و سن هم خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهند.
قند خون کنترل نشده و فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی موجود در کلیهها آسیب بزند و توانایی آن‌ها را برای عملکرد بهینه کاهش دهد. اگر کلیهها به درستی کار نکنند، مواد زائدی همچون ضایعات ناشی از غذا در خون جمع می‌شوند.
تغذیه بیماران کلیوی
محدودیت‌های تغذیه بیماران کلیوی با توجه به میزان آسیب دیدگی کلیهها، متفاوت است. به طور مثال، افرادی که در مراحل ابتدایی بیماری کلیوی قرار دارند، محدودیت‌های غذایی متفاوتی نسبت به افراد مبتلا به نارسایی کلیوی دارند. اگر به بیماری‌های کلیوی مبتلا هستید، پزشک با توجه به نیازهایتان بهترین رژیم غذایی را برای شما تعیین می‌کند.
بیماران کلیوی می‌توانند با دنبال کردن رژیم غذایی مخصوص، به بهبود عملکرد کلیه‌های خود کمک کنند.
اگر دچار بیماری کلیوی پیشرفته هستید، باید رژیم غذایی‌ای را دنبال کنید که برای کلیه‌های‌تان مناسب است؛ تا از این طریق، به کاهش میزان ضایعات موجود در خون‌تان کمک شود. توصیه می‌شود بیماران کلیوی، مصرف مواد مغذی زیر را در رژیم غذایی خود محدود کنند:
- سدیم: سدیم، که جزو ترکیبات اصلی نمک است، در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد. کلیه‌های آسیب دیده نمی‌توانند سدیم اضافی را تصفیه کنند؛ در نتیجه میزان سدیم در خون افزایش می‌یابد. معمولا توصیه می‌شود بیماران کلیوی، مصرف سدیم را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند.
- پتاسیم: پتاسیم نقش حیاتی در بدن دارد. با این حال، افرادی که دچار بیماری کلیوی هستند، باید برای جلوگیری از بالا رفتن فشار خون‌شان مصرف پتاسیم را محدود کنند. میزان مصرف توصیه شده پتاسیم برای بیماران کلیوی، کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز است.
- فسفر: فسفر یک ماده‌ی معدنی است که در مواد غذایی زیادی وجود دارد. کلیه‌های آسیب دیده نمی‌توانند فسفر اضافی را دفع کنند، که این موضوع سبب آسیب به بدن می‌شود. بیماران کلیوی باید مصرف فسفر را به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند.
- پروتئین: پروتئین هم یک ماده‌ی مغذی دیگر است که بیماران کلیوی باید مصرف آن را محدود کنند؛ چون کلیه‌های آسیب دیده نمی‌توانند مواد زائد ناشی از سوخت‌وساز پروتئین را دفع کنند. با این حال، افرادی که به بیماری کلیوی حاد دچار هستند و دیالیز می‌شوند، نیاز بیشتری به پروتئین دارند.
شدت و نوع بیماری کلیوی در بیماران با یکدیگر متفاوت است؛ به همین علت افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید درباره‌ی رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنند. خوشبختانه، بیماران کلیوی می‌توانند از گزینه‌های غذایی خوشمزه و سالمی بهره‌مند شوند که حاوی فسفر، پتاسیم و سدیم کمی هستند.
بیشتر بخوانید: برای مطالعه بیشتر مطلب «سه حقیقت جالب درباره پوست انسان که نمی دانستید» را بخوانید.
چرا مهاجرت کوسه سفید بزرگ عجیب و نامنظم است؟
در طول تاریخ و به ویژه در دهه های گذشته، انسان ها مطالعات گسترده و مبسوطی را در مورد زندگی جانوران انجام داده و پرده از رازهای مهمی در مورد جانوران برداشته اند. با این وجود هنوز هم برخی از گونه های جانوری رفتارها و عادات بسیار عجیبی دارند که دلیل آن ها همچنان ناشناخته باقی مانده است. در ادامه این مطلب از مجله دلتا درباره مهاجرت عجیب کوسه سفید خواهید خواند.
در مقایسه با کوسه‌های معمولی، چیزهای بسیار کمتری را در مورد کوسه های سفید بزرگ می دانیم زیرا هرگاه محققان سعی کرده اند که در اسارت روی این گونه ی خارق العاده تحقیق کنند کوسه های سفید خیلی زود مرده است. یکی از رازهای بزرگ در مورد رفتارهای کوسه‌های سفید در مورد مقصد آن ها و شیوه ی رسیدنشان به این مقصد است. بر اساس مطالعات جانورشناسان، کوسه‌های سفید عجیب ترین الگوی مهاجرتی را در میان دیگر کوسه ها دارند. در حالی که کوسه های دیگر در یک مسیر مشخص خود را به مقصدشان می رسانند، آن‌ها به صورت زیگزاگ و شانسی مهاجرت می کند و به نظر می رسد که هیچ الگو و برنامه ی مدونی برای این کار ندارد.
برخی در طول مسیر نزدیک ساحل می مانند و برخی دیگر در عمق اقیانوس به پیش می روند. برخی از انواع کوسه های سفید در فصل تابستان به سمت شمال می روند و در فصل زمستان نیز راه جنوب را در پی می گیرند، درست مانند همان کاری که پرندگان انجام می دهند اما این روش در مورد همه ی نهنگ های سفید صدق نمی کند. کوسه های سفید نر، ماده و حتی کوسه های کوچک و جوان نیز مسیرهای متفاوتی را برای رسیدن به مقصد طی می کنند. محققان با نشانه گذاری توانسته اند مقصد بسیاری از این کوسه ها را مشخص نمایند. در واقع کوسه های سفید آب های سواحل کالیفرنیا و مکزیک خود را به نقطه ای در مرکز اقیانوس آرام می رسانند اما نمی دانیم که چرا آن‌ها مسیرهای متفاوتی را برای رسیدن به این نقطه طی می کنند یا اینکه هدف آن ها از رفتن به این نقطه چیست و در آن جا چکار می کنند.
شاید برای جفت گیری باشد هرچند نمی توان این موضوع را تایید کرد زیرا این محدوده ی تجمع بسیار وسیع و در عمق بسیار زیاد بوده که استفاده از روش نشانه گذاری را غیرممکن می سازد. همچنین به نظر می رسد که کوسه های سفید نر و ماده مدت زیادی در کنار هم باقی نمی مانند پس بعید است که تنها دلیل آن ها برای گرد هم آمدن در این نقطه ی وسیعی جفت گیری باشد یا دستکم این که اگر برای جفت گیری باشد هم این پروسه را با سرعت بسیار زیاد انجام خواهند داد. روش مهاجرت آن‌ها در دیگر نقاط جهان نیز به صورت نامنظم و شانسی بوده و همین موضوع بر عجیب بودن ماجرا می افزاید.
بیشتر بخوانید: برای مطالعه بیشتر درباره حیوانات مقاله «چرا مورچه های تنها خیلی زود می میرند؟» را بخوانید.
با مجله دانستنی دلتا همراه باشید
عوارض پوستی طولانی مدت در بعضی از بیماران مبتلا به کرونا
مطالعات جدید نشان می‌دهند درصد کمی از بیماران مبتلا به کرونا دچار جراحات و جوش‌های پوستی می‌شوند که ممکن است تا ماه‌ها روی پوست بمانند.
مطالعات محققان بیمارستان عمومی ماساچوست نشان می‌دهد که برخی از بیماران مبتلا به کووید-۱۹ «مدت طولانی» پس از بهبودی دچار عوارض پوستی مزمن شده‌اند. پزشکان از این دسته از بیماران تحت عنوان بیماران زمان بر (long-haul patient) یاد می‌کنند، چرا که با وجود بهبودی دستگاه تنفسی همچنان عوارض و مشکلات متعددی را تجربه می‌کنند که مانع از بهبودی صد در صد آن‌ها می‌شود. در ادامه این مطلب از مجله دلتا درباره این بیماری پوستی ناشی از کرونا بخوانید.
آوریل ۲۰۲۰ (فروردین تا اردیبهشت)، یعنی در اوایل شیوع ویروس کرونا، ائتلاف بین المللی برای نظارت بر بیماران مبتلا به عوارض پوستی کرونا تشکیل شد. حال پس از تقریباً ۶ ماه جمع‌آوری اطلاعات، محققان گزارش می‌کنند که برخی از بیماران «زمان بر» کووید-۱۹ عوارض پوستی نظیر لکه های قرمز، جوش و التهاب را در دست‌ها و پاها تجربه کرده‌اند.
به گفته محققان مشکلات پوستی یاد شده حداقل چهار روز و در بسیاری موارد بین دو تا چهار هفته و در یک مورد تا ۷۰ روز روی پوست بیماران باقی مانده‌اند. عارضه دیگری به نام «انگشت کووید» نیز در بیماران مبتلا به کرونا مشاهده شده و ۶ بیمار را حداقل تا ۶۰ روز و دو بیمار را بیش از ۱۳۰ روز دچار کرده است.
«Esther E. Freeman» نویسنده اصلی تحقیق می‌گوید یافته‌های این تحقیق آمار دقیق تری از افراد مبتلا به عوارض پوستی بلند مدت کرونا مثل انگشت کووید نشان داده و همچنین آگاهی محققان از اثرات بلند مدت بیماری کووید-۱۹ بر ارگان‌های مختلف بدن را ارتقا می‌دهد. به گفته او بروز عوارض پوستی احتمالاً نشان دهنده التهابی است که درون بدن رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: محققان MIT هوش مصنوعی جدیدی توسعه داده‌اند که می‌تواند از روی سرفه، ابتلا به کرونا را حتی بدون داشتن علایم دیگر شناسایی کند. برای مطالعه بیشتر مطلب «تشخیص ابتلا به کرونا توسط هوش مصنوعی MIT» را بخوانید.